حسابرسی داخلی
حسابرسی داخلی یکی از ابزارهای کلیدی برای کنترل و ارزیابی عملکرد سازمانها در زمینههای مالی، عملیاتی و مدیریتی است. این فرآیند که به صورت مستقل و هدفمند درون سازمان انجام میشود، نقش بسیار مهمی در بهبود فرآیندها، شناسایی نقاط ضعف، کنترل ریسکها و افزایش شفافیت دارد.
حسابرسی داخلی شامل مجموعهای از فعالیتها است که با هدف بررسی میزان اثربخشی کنترلهای داخلی، اطمینان از انطباق با قوانین و مقررات، و بهبود عملکرد واحدهای مختلف سازمان انجام میپذیرد. برخلاف حسابرسی خارجی که توسط افراد یا مؤسسات مستقل از خارج سازمان صورت میگیرد، حسابرسی داخلی توسط کارکنانی انجام میشود که وابسته به سازمان هستند اما باید در انجام وظایف خود استقلال حرفهای داشته باشند.
وظایف اصلی حسابرسی داخلی شامل موارد زیر است:
ارزیابی سیستمهای کنترل داخلی و پیشنهاد راهکارهایی برای بهبود آنها.
بررسی فرآیندهای مالی و عملیاتی با هدف شناسایی ناکارآمدیها و اتلاف منابع.
تحلیل و شناسایی ریسکهای موجود در سطوح مختلف سازمان.
بررسی رعایت سیاستها، رویهها و مقررات داخلی و خارجی سازمان.
ارائه گزارشهای مستند و دقیق به مدیریت ارشد جهت تصمیمگیریهای استراتژیک.
حسابرسی داخلی میتواند در پیشگیری از وقوع فساد، سوء استفاده از منابع، و خطاهای مالی نقش بسیار موثری ایفا کند. همچنین، با افزایش شفافیت در فعالیتهای سازمان، اعتماد ذینفعان از جمله سهامداران، مشتریان و نهادهای نظارتی افزایش مییابد. حسابرس داخلی میتواند شخص حقیقی باشد یا حقوقی. شرکتهایی که خدمات حسابرسی انجام میدهند وظایف همسانی با حسابرسانی دارند که کارمند دائمی سازمان به شمار میروند.
اقدامات، فعالیتها و مسئولیتهایی که در راستای ارزیابی و بهبود کارایی و اثربخشی فرایندهای مدیریت ریسک، کنترل و حاکمیت سازمان در امور مالی انجام میشود از وظایف حسابرسی داخلی به شمار میروند. میتوان این وظایف را در موارد زیر به اختصار تقسیمبندی کرد:
کنترل و نظارت بر قراردادهای سازمان
ارزیابی صحت و مطابقتها و استانداردهای مالی قراردادهای سازمان
ارزیابی و بررسی سیستمهای کنترل داخلی
بررسی کارایی و اثربخشی فرایندهای مالی برای اطمینان از صحت انجام فرایندها و کارآمدی عملیات اجرایی
کنترل و نظارت بر فعالیتهای حسابداری
بررسی و ارزیابی صحت فرایندهای حسابداری و مطابقت با اسناد
کنترل و ارزیابی صورتهای مالی سازمان
نظارت و بررسی صحت تراکنشهای مالی سازمان و مطابقت با اسناد
مدیریت ریسک
شناسایی، تحلیل و ارزیابی ریسکهای موجود در سیستم کنترلی سازمان و کسبوکار
کنترل و نظارت بر هزینههای سازمان
ارزیابی و مطابقت هزینههای سازمان بر طبق اصول و استانداردها و قوانین مالی
ارزیابی اجرای قوانین استخدامی سازمان
بررسی مطابقتهای مالی با قوانین پرداخت دستمزد و حقوق در سازمان
مشاوره و پیشنهاد
ارائه مشاوره و پیشنهاد در راستای اصلاح فرایندها، کنترلها و عملیات مالی سازمانی به مدیران
ارائه گزارش حسابرسی
تهیه و ارائه گزارش حسابرسی شامل یافتهها، نتایج و توصیههای لازم جهت بهبود فرایندهای مالی
پیگیری و نظارت بر اجرای پیشنهادها
بررسی و اطمینان از بهکارگیری توصیهها و پیشنهادها در راستای بهبود بیشتر
آموزش به کارکنان
آموزش و آگاهیبخشی به کارکنان حسابداری و امور مالی سازمان درباره اهمیت کنترلهای داخلی، مدیریت ریسک و رعایت قوانین و استانداردها
حسابرسی ویژه
انجام حسابرسیهای ویژه به درخواست مدیران
ارزیابی زیرساختها
بررسی سیستمها و فرایندهای دیجیتال جهت حصول اطمینان بابت امنیت، صحت و کارایی سامانههای مالی و فرایندی سازمان
مشارکت در برنامهریزی و تصمیمگیریهای استراتژیک
کمک به مدیران در تعیین خطمشی تصمیمگیریها
رعایت قوانین و مقررات
اطمینان از صحت و مطابقت فرایندهای مالی با قوانین و مقررات داخلی و خارجی و استانداردهای هر صنعت، سازمان و کسبوکار
ارزیابی کارایی و اثربخشی عملیاتی
بررسی میزان بهرهوری و کارایی فعالیتها و منابع سازمانی
ارزیابی صحت و سلامت گزارشهای مالی
بررسی و سنجش دقت، صحت و به وقت بودن گزارشگیریهای مالی
یکی از مزایای مهم حسابرسی داخلی، کمک به مدیریت برای دستیابی به اهداف استراتژیک سازمان است. با بررسی عملکرد واحدها و تحلیل نقاط قوت و ضعف، حسابرسان داخلی میتوانند به مدیران در جهت بهبود ساختارهای موجود و برنامهریزی مؤثرتر کمک نمایند.
برای انجام مؤثر حسابرسی داخلی، باید اصولی همچون استقلال، بیطرفی، محرمانگی، و رعایت اخلاق حرفهای رعایت گردد. همچنین، حسابرسان داخلی باید با استانداردهای بینالمللی حسابرسی داخلی مانند IIA آشنا بوده و مطابق با آنها عمل کنند.
مهارتهایی که یک حسابرس داخلی باید دارا باشد عبارتند از:
توانایی تحلیل دادهها و اطلاعات مالی
تسلط بر اصول حسابداری و استانداردهای حسابرسی
آشنایی با فناوری اطلاعات و سیستمهای اطلاعات مالی
مهارت در برقراری ارتباط مؤثر و گزارشنویسی
قدرت قضاوت و تصمیمگیری مستقل
در نهایت، حسابرسی داخلی به عنوان یک ابزار راهبردی برای سازمانها شناخته میشود که با استفاده صحیح از آن میتوان بهرهوری را افزایش داده، ریسکها را کنترل نمود و در راستای تحقق اهداف سازمانی گام برداشت. سازمانهایی که واحد حسابرسی داخلی فعالی دارند، معمولاً ساختارهای کنترلی قویتری داشته و در برابر تهدیدات و چالشهای محیطی مقاومتر هستند.